دلایل وعلائم کمبود کلسیم در درختان میوه

کمبود کلسیم در درختان میوه چه اثراتی می تواند بر روی کیفیت محصولات داشته باشد؟ این سوال به احتمال فراوان به ذهن باغداران عزیز تا کنون رسیده است. همان اندازه که تامین عناصر ضروری مانند نیتروژن، پتاسیم و فسفر برای درختان اهمیت دارد، کلسیم نیز یک عنصر مهم برای درختان بوده که از روش های مختلف می توان آن را برای درختان تامین نمود. این مقاله که توسط مجموعه کودیران نگارش شده به دنبال پاسخ به این سوالات است.

• نقش کلسیم در درختان میوه؟
• اثرات کلسیم روی درختان میوه؟
• دلایل بروز کمبود کلسیم در درختان میوه؟
• علائم و نشانه های کمبود کلسیم؟
• بهترین زمان کود دهی کلسیم در درختان میوه

نقش کلسیم در گیاه و درختان میوه؟

کلسیم (Ca2+) یکی از عناصر میان مصرف برای تمام گیاهان و به ویژه برای درختان میوه محسوب می شود. اهمیت این عنصر بسیار بالا بوده به طوری که محصولات زراعی، باغی و گلخانه ای که تولید میوه می کنند، نیاز بیشتری به کلسیم در مقایسه با محصولاتی که تولید دانه می کنند خواهند داشت. به عنوان مثال گوجه فرنگی نسبت به گندم و جو نیاز بیشتری به کلسیم دارد. در این میان درختان میوه چون سیب، پسته، بادام و گردو نیاز به بیشترین مقدار کلسیم دارند. دلیل این امر هم مشخص است. کلسیم نقش مهمی در تشکیل دیواره سلولی دارد و موجب استحکام و دوام پوست روی میوه و بافت داخل میوه می شود. شما تصور کنید وقتی پسته در مرحله رشد و تشکیل میوه و پوسته سخت خود است نیاز زیادی به کلسیم دارد. دقیقا مانند انسان ها که این شرایط مشاهده می شود. در انسان به خصوص بانوان و به ویژه مادران که زودتر دچار پوکی استخوان می شود. با توجه به اینکه در زمان تشکیل جنین در رحم مادر، بچه برای تشکیل استخوان، جمجمه و اندام ها بیشترین کلسیم را مصرف می کنند، مادر دچار کمبود کلسیم می شوند. اگر این کمبود جبران نشود خانم های محترم (مادران عزیز) دچار کمبود مزمن کلسیم و در نتیجه پوکی استخوان خواهند شد. دقیقا در هر سال زراعی این وضعیت در بسیاری از گیاهان و مهمتر از همه در درختان میوه انفاق می افتد. وقتی نیاز درخت به کلسیم تامین نشود، درختی که دچار بیماری شده علائم کمبود کلسیم را بروز داده و میوه بدشکل و لکه های سیاه بر روی آن ظاهر می شوند. در این شرایط میوه پوک شده و یا وزن آن کاهش می یابد.

این عنصر در پایداری دیواره سلولی، توسعه سلول و فرآیندهای داخلی، پایداری غشاهای سلولی، تعادل کاتیون و آنیون، فعال کننده برخی آنزیم ها و همچنین تنظیم فشار اسمزی نقش دارد. کمبود کلسیم در درختان باعث تجزیه دیوار سلولی و خشكيدگي برگ ها مي شود. لازم به ذکر است که کلسیم در توسعه ریشه نقش داشته و از صدمات ناشی از تنش های سرمازدگی جلوگیری می کند. محلول خاک معمولا مقدار کافی کلسیم برای گیاهان فراهم می ‎کند. اختلالات فیزیولوژیکی شناخته شده در نتیجه کمبود Ca در گیاه به توزیع ضعیف کلسیم در خاک نسبت داده می ‎شود. یادآور می شویم که کلسیم به طور عمده در آوند چوبی وجود دارد.

علائم و نشانه های کمبود کلسیم ؟

علائم کمبود در حاشیه برگ ها بیشتر از نقاط دیگر برگ دیده می شود. در نتيجه این امر باعث تغییر شکل برگ به صورت فنجانی رو به پائین خواهد شد. این علامت تا نقاط اتصال برگ به دمبرگ گسترش می‌ یابد. با این وجود برگ ها نمی افتند بلکه فقط لکه های بافت نکروتیک شده در نوک دمبرگ ایجاد شده و همچنین حاشیه برگ نامنظم و پاره پاره می شود.

از نشانه های خیلی مهم کمبود کلسیم می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رشد کوتاه یا ضعیف گیاه
• ایجاد پیچ خوردگی در برگ ها
• مشاهده لکه روی برگ های جوان
• جلوگیری از رشد جوانه ها
• کوتاه شدن یا حالت مردگی نوک ریشه
• سوختگی نوک برگ ها
• آسیب دیدن میوه های گیاه

علائم کمبود کلسیم در برخی محصولات مهم کشاورزی

علائم کمبود کلسیم در گیاهان

هنگامی که کمبود کلسیم در گیاهان وجود داشته باشد علائمی از خود بروز خواهند داد. کلسیم برای گیاهان از جمله مهمترین عناصر به شمار می‌ رود. این عنصر می‌ تواند بر روی گیاهان تاثیرات متفاوتی بگذارد. از جمله تاثیرات کلسیم بر روی گیاهان می‌ توان به جلوگیری از ایجاد آفات و بیماری‌ های مختلف اشاره نمود. علاوه بر این نقش مهمی که کلسیم در حفظ پایداری غشای سلولی گیاه ایفا می‌ کند را نیز نباید نادیده گرفت. به همین دلیل هنگام کمبود کلسیم در گیاهان در سریع‌ ترین زمان برای رفع مشکل به وجود آمده باید اقدام نمود. از جمله مهم‌ ترین علائم کمبود کلسیم در گیاهان می‌ توان به رشد کوتاه یا ضعیف آن ها اشاره کرد. هنگامی که کمبود کلسیم در گیاهان احساس شود پیچ خوردگی در برگ‌ ها نیز به وجود خواهد آمد. این پایان کار نیست و مهم‌ ترین علائم کمبود کلسیم در گیاهان را می‌ توانیم موارد زیر نام ببریم.

• سوختگی نوک برگ‌ ها
• آسیب دیدن میوه‌ های گیاه
• جلوگیری از رشد جوانه‌ ها
• مشاهده لکه روی برگ‌ های جوان
• ایجاد پیچ خوردگی در برگ‌ ها
• رشد کوتاه یا ضعیف گیاه
• آسیب دیدن میوه‌ های گیاه
• کوتاه شدن یا حالت مردگی نوک ریشه

علائم کمبود کلسیم در درخت سیب

(ایجاد لکه تلخ)

کمبود کلسیم باعث ایجاد لکه در پوست میوه ها می شود. لکه های قهوه ای روی پوست و یا در گوشت میوه ظاهر شده و طعم آن مناطق تلخ است. معمولا زمانی این اتفاق می افتد که میوه در انبار نگهداری می شود.

علائم کمبود کلسیم در کلم و کاهو

بر اساس مشاهدات, کمبود کلسیم در گیاهانی مانند کاهو باعث ایجاد سوختگی در لبه های برگ ها می شوند.

علائم کمبود کلسیم در هویج

ایجاد لکه های تیره و بیضی شکل که در مواقعی ممکن است توسط ارگانیسم های عامل بیماری به وجود آمده باشد.

علائم کمبود کلسیم در فلفل دلمه ای

ایجاد پوسیدگی در انتهای شکوفه

علائم به صورت نواحی فرو رفته و خشک در انتهای شکوفه میوه و در فاصله دورتر از ساقه شروع می شوند. لزوما همه میوه های روی یک شاخه تحت تأثیر کمبود کلسیم قرار نمی گیرند. گاهی اوقات ممکن است استفاده بی رویه از کودهای ازته نیز پوسیدگی انتهای شکوفه را تشدید کند. مدیریت آب و جلوگیری از تنش آبی عامل اصلی به حداقل رساندن ایجاد پوسیدگی است.

علائم کمبود کلسیم در توت فرنگی

• رشد کند و ضعیف توت فرنگی
• وجود لکه‌ های قهوه‌ ای روی برگ‌ ها و میوه
• کاهش ماندگاری محصول
• کاهش کیفیت و میزان محصول
• بروز بیماری‌ ها و آفات در گیاه
• کاهش محتوای ترکیبات مفید گیاهی مانند ویتامین c و فیبر

علائم کمبود کلسیم در خیار

هنگام کمبود کلسیم رشد ریشه جدید مختل می‌ شود. پوسیدگی انتهای میوه نیز ممکن است در اثر کمبود کلسیم اتفاق بیفتد.

میوه‌ ها در گیاهانی که دچار کمبود کلسیم می شوند کوچک‌ تر و بی مزه شده و رشد انتهایی آن‌ ها کاهش می‌ یابد (توقف رشد نقطه انتهایی میوه).

کلسیم حساسیت گیاهان را نسبت به بیماری‌ ها کاهش می‌ دهد. در شرایط کمبود کلسیم بوته نسبت به بیمار‌ها آسیب‌ پذیرتر است. در کمبود شدید کلسیم در خیار، گل‌ ها عمیق و نقاط رشد می‌ میرند (یکی از علت سرکوری بوته خیار می‌ تواند کمبود کلسیم باشد). در کمبود کلسیم در خیار، برگ‌ های بالایی بوته بدشکل هستند. آن‌ ها، ظاهری پیچ خورده و لبه‌ سوخته دارند و ممکن است به شکل فنجان رو به پایین ظاهر شوند. دلیل این امر این است که حاشیه برگ‌ ها نتوانسته است به اندازه کافی رشد کند.

علائم کمبود کلسیم در برنج

پیج خوردگی و سفید شدن نوک برگ‌ های جوان‌ تر، ایجاد بافت نکروزه (بافت مردگی) امتداد حاشیه‌ های جانبی برگ‌ ها، برگ‌ های پیر قهوه‌ای شده و در هنگام کمبود شدید از بین می‌ روند، نرم شدن ساقه و دیواره سلولی گیاه، پژمرده شدن برگ‌ های گیاه

اثرات کمبود کلسیم روی گیاهان

حدود مطلوب کلسیم در برگ گیاهان 1.8- 2 درصد و در درختان میوه 2-2.2 درصد است. در نتیجه پس از آنالیز برگ چنانچه مقدار کلسیم کمتر از این حدود باشد، علائم کمبود کلسیم ظاهر و منجر به خسارت به گیاه می شود.

ارتباط کمی بین کلسیم موجود در خاک و الزاما جذب آن در گیاه وجود دارد. چه بسا در مناطقی چون دشت های ایران دلیل بالا بودن کلسیم در خاک (یعنی خاک های آهکی) خود مانع جذب کلسیم توسط ریشه نیز می شود. دلیل این امر این است که کلسیم زیاد در خاک تشکیل کربنات کلسیم غیر محلول را داد و مانع جذب کلسیم خواهد شد.

• عموما در خاک های آهکی کمبود کلسیم شیوع بیشتری دارد و برای رفع کمبود این عنصر باید محلولپاشی با کود کلات کلسیم انجام گردد.
• رفتار کلسیم در خاک ارتباط مستقیم با مقدار منیزیم و نسبت کلسیم به منیزیم دارد. هر اندازه این نسبت بیشتر بیشتر از یک باشد، بهتر است.
• جذب کلسیم از خاک همبستگی زیادی با تشعشع خورشیدی و دمای سیستم ریشه دارد.
• حرکت کلسیم در داخل گیاه و تجمع آن در بافت ذخیره و میوه، به حرکت تعرقی آب مربوط می شود.
• عوامل مانع تعرق مانند قابلیت استفاده کم آب، رطوبت نسبی بالا، محدودیت رشد ریشه و دمای پائین در اواخر فصل، کاهش نسبت سطح به حجم و تشکیل کوتین و موم بیشتر روی سطح بیرونی میوه سبب می شوند که اساسا نفوذپذیری آب کاهش یابد. در نتیجه، حرکت کلسیم به داخل میوه کاهش خواهد یافت. حرکت کلسیم به سوی میوه با گذشت فصل و افزایش عناصر متحرک آوند آبکشی مانند منیزیم، پتاسیم، فسفر و ازت همراه با انتقال مواد فتوسنتزی کاهش می یابد.
• کلسیم یک یون دو ظرفیتی است و با افزایش ظرفیت یون ها، جذب آن ها کاهش خواهد یافت.
• غلظت زیاد یون های یک ظرفیتی مانند پتاسیم , سدیم و آمونیوم در خاک موجب کاهش جذب کلسیم می شوند.
• یون کلسیم برای توسعه و تقسیم سلول ضروری است. درختان هسته دار نسبت به سایر درختان میوه نیاز بیشتری به کلسیم دارند. در طرف دیگر صیفی جات نیز بیشتر نسبت به غلات نیاز به کلسیم خواهند داشت.
• کاربرد برگی کلسیم یک بار در هفته در طی فصل رویش موجب افزایش استحکام میوه و دانه می گردد.
• کمبود کلسیم به تدریج موجب پیری زودرس و عدم تشکیل میوه می شود.
• بذور حاصل از گیاهان دچار کمبود کلسیم قدرت جوانه زنی ضعیفی دارند.
• کمبود کلسیم در دوره توسعه سریع سلول های میوه، یک یا سه هفته بعد از تشکیل میوه شدیدتر است.
• کود مایع کلسیمی تولیدی شرکت کیمیا رویش مهر پارس (کودیران) با داشتن مقدار کلسیم قابل توجه می تواند برای رفع کمبود کلسیم در درختان و گیاهان موثر باشد.

دلایل پیدایش کمبود کلسیم در درختان میوه چیست؟

کمبود کلسیم در درختان میوه‌ می‌ تواند به طور قابل توجهی بر رشد، کیفیت میوه و سلامت کلی آن ها تأثیر بگذارد. پرداختن به این موضوع برای اطمینان از عملکرد و باردهی مطلوب در باغات بسیار مهم است. عوامل متعددی در پیدایش کمبود کلسیم نقش دارند. درک این عوامل برای مدیریت موثر باغ ضروری است. در ادامه این مقاله به بررسی دلایل کمبود کلسیم، راه‌ حل رفع آن و بهترین زمان مصرف کود کلسیم خواهیم پرداخت.

پس از مشاهده کمبود کلسیم در گیاهان و آشنایی با زمان محلول پاشی کلسیم، عوامل متعددی باید در نظر گرفته شوند. این موارد عبارتند از:

مقدار ph خاک و محیط ریزوسفر ریشه

یکی از دلایل اصلی کمبود کلسیم بالا بودن pH خاک است. هنگامی که خاک قلیایی است، دسترسی به کلسیم برای گیاهان کاهش‌ می‌ یابد. این مشکل‌ می‌ تواند در مناطقی که خاک‌ های قلیاء یا سدیک هستند تشدید شود. در نتیجه نیاز به اقدامات پیشگیرانه برای رفع عدم تعادل آن وجود دارد. از جمله استفاده از کود گوگردی و اسید هیومیک و کودهای حاوی ماده آلی فراوان مانند کود هیومینو و کود آلی غنی شده مفید فایده است.

• تغذیه نامتعادل گیاه نظیر مصرف بیشتر ازت و فسفر و مصرف کم پتاسیم و کلسیم و کمبود بود نسبت کلسیم به منیزیم منجر عدم تعادل در ترکیب مواد مغذی خاک منجر به کمبود کلسیم شود. هنگامی که مواد مغذی ضروری به نسبت مناسب در خاک وجود نداشته باشند، جذب کلسیم توسط درختان میوه دچار مشکل خواهد شد.
• آبیاری نامناسب یا بیش از حد‌ می‌تواند بر توزیع کلسیم در درختان تأثیر بگذارد. جذب ناکافی آب به دلیل شرایط خشکسالی یا مانع انتقال کلسیم در گیاه شده و منجر به علائم کمبود در میوه‌ می‌شود.
• عدم تعادل در سطح رطوبت خاک تنظیم نبودن رطوبت خاک‌ می‌ تواند باعث به وجود آمدن مشکلات برای ریشه گیاهان و درختان و در نتیجه از دست دادن کلسیم خاک شود. تغییرات محیطی نیز‌ دلیل برهم خوردن تنظیم سطح کلسیم خاک خواهد بود.

• تقویت خاک و گیاه

اتخاذ یک برنامه جامع برای رشد و توسعه گیاه که تامین متعادل مواد مغذی ضروری از جمله کلسیم را تضمین‌ می‌ کند، حیاتی است. این را‌ می‌ توان از طریق استفاده از کودهایی که به طور خاص برای درختان میوه فرموله شده‌ اند و نیازهای غذایی منحصر به‌ فرد آن را برطرف‌ می‌ کنند، به دست آورد.

• مصرف به موقع کود کلسیم

درک مراحل رشد خاص درختان میوه برای دانستن زمان محلول پاشی کلسیم بسیار مهم است. این رویکرد هدفمند‌ می‌ تواند نیازهای فوری درخت به کلسیم را برطرف و از رشد سالم و رشد میوه حمایت کند.

• مراحل مختلف کود دهی کلسیم در درختان میوه

قبل از هر برنامه ای لازم است زمین و خاک محل مورد آزمایش قرار گیرد. آزمایش منظم خاک برای نظارت بر سطح pH و ترکیب مواد مغذی خاک ضروری است. بر اساس نتایج آزمایش، اصلاحات مناسب خاک را‌ می‌ توان برای بهینه‌ سازی دسترسی کلسیم به درختان میوه انجام داد. برای کلسیم مهمتر از خاک، آزمايش برگ زمانی است که حدود 75 روز از گلدهی گذشته باشد. نمونه تهیه و آنالیز برگ انجام شود و بر آن اساس کود دهی انجام گردد.

• بررسی بهترین زمان مصرف کود کلسیم

درختان در اوائل بهار شروع به رشد رویشی برگ و اندام های هوایی می کنند. بنابراین در این موقع بهترین زمان کود دهی کودهای کلسیمی هستند تا نیاز برگ و اندام های هوایی را تامین کرد. این مرحله بعد از تشکیل میوه ارزنی شدن میوه یا عدسی شدن میوه کود کلسیم دار مصرف گردد. نوبت دیگر وقتی پوست سخت میوه و دانه تشکیل می گردد و میوه درشت تر می شود نیاز بیشتری به کود کلسیمی دارد.

• محلول پاشی کلسیم درختان میوه

اهمیت ویژه محلول پاشی کلسیم درختان میوه به گونه‌ ای است که کارشناسان کشاورزی همواره تاکید می‌ کنند به شکل اصولی این کار را انجام دهید. استفاده از بهترین کود برای محلول پاشی کلسیم درختان میوه می‌ تواند مزایای زیادی برای تقویت آن ها داشته باشد.

• تقویت درختان میوه در برابر آفات و بیماری‌ ها

محلول پاشی کلسیم درختان میوه می‌ تواند سیستم ایمنی گیاهان و درختان را به بهترین شکل تقویت کند. انجام این کار سبب افزایش مقاومت گیاه و درخت در برابر آفات و بیماری‌ ها می‌ شود.

• بهبود کیفیت و عمر میوه‌ ها

تحقیقات نشان می‌ دهد که محلول پاشی کلسیم درختان میوه می‌ تواند به تقویت میوه های تولید شده کمک فراوان داشته باشد. عمدتا میوه‌ هایی که مقدار کافی کلسیم دریافت می‌ کنند بزرگتر و سالم‌ تر هستند. علاوه بر این محلول پاشی کلسیم درختان میوه می‌ تواند به افزایش میزان مواد مغذی آن ها کمک فراوان کند.

• بهبود عملکرد محصولات

استفاده از انواع کود حاوی کلسیم می‌ تواند عملکرد محصولات را به خوبی بهبود دهد. انجام این کار تولید محصولات را نیز بالاتر می‌ برد.

راهنمای استفاده از کود کلسیم محلول پاشی درخت میوه

برای محلول پاشی کلسیم درخت میوه چند نکته کلیدی را باید در نظر بگیرید. یکی از مهم‌ ترین موارد انتخاب زمان طلایی برای اعمال کود است.

مطمئن باشید که بر روی درختان میوه یک پوشش ایده‌ آل ایجاد کرده‌ اید. محلول کود کلسیم را باید بر روی ساقه و برگ درختان به دقت بپاشید.

انتخاب بهترین کود و مخلوط کردن آن با آب نیز از جمله مواردی بوده که در محلول پاشی لازم است در نظر بگیرید.

زمان جذب کلسیم در گیاه و درخت

انتخاب بهترین زمان جذب کلسیم در گیاه و درخت و زمان طلایی برای انجام این کار به شرایط مختلفی بستگی دارد. با توجه به شرایط محیطی و وضعیت گیاه و درخت می‌ توان زمان مناسب برای اعمال کود کلسیم را انتخاب نمود. علاوه بر این در در انتخاب بهترین زمان محلول پاشی کود کلسیم شرایط آب و هوایی مرحله رشد و نوع گیاه نیز موثر هستند.

پس از ظهور نشانه‌ های کمبود کلسیم و در دوره‌ های رشد فعال گیاهان می‌ توان به انجام این کار پرداخت. علاوه بر این قبل از گلدهی و میوه دهی نیز زمان ایده آلی برای درختان و گیاهان بوده که کود کلسیم را اعمال کرد.

جمع بندی و سخن آخر

کلسیم هر چند به عنوان عنصر ثانویه مطرح می شود ولی برای درختان میوه عنصر بسیار مفید و کلیدی است. بنابراین با آزمایش خاک و برگ نیاز کودی را تشخیص و با نظر کارشناس از انواع کودهای کلسیمی در باغات استفاده شود تا ضمن بهبود کمیت و کیفیت میوه ها، درختان را در برابر آفات و بیماری ها مقاوم نمود.