کاشت زعفران، باید و نبایدها

بهترین کود برای زعفران و برنامه غذایی پیشنهادی برای زعفران

زعفران را می توان یکی از مهم ترین محصولات کشت شده در ایران نام برد. با توجه به حجم بالای صادرات این محصول، توجه ویژه ای به آن می شود.

نکات مختلفی وجود دارند که برای کاشت زعفران باید آن ها را در نظر گرفت. شما در این مقاله با رازهای کاشت زعفران آشنا خواهید شد. برخی از نکات آن برای اولین بار ارائه می شوند که بر اساس تجربه نگارنده است.

آنچه در این مقاله می خوانید

چرا زعفران محصول مهمی در ایران است؟

خاک و زمین مناسب برای کاشت زعفران چه ویژگی هایی دارند؟

مناسب ترین خاک برای زعفران چیست؟

اقلیم مناسب کاشت زعفران

مناسب ترین زمان کاشت زعفران

مناسب ترین وزن پیاز (بنه زعفران)

مناسب ترین روش کاشت زعفران

مهمترین نکته در کاشت زعفران چیست؟

مناسب ترین زمان آبیاری زعفران

چرا زعفران محصول مهمی در ایران است؟

ایران بزرگترین تولید کننده و صـادر کننده زعفـران در جهـان به شمار می رود. در حال حاضر سهم ایران بيش از 90 درصد توليد جهانی بوده که به دو استان خراسان رضوی و جنوبی ايران اختصاص دارد. در دهه های اخير، تولید زعفران در ایران با فراز و نشیب های زیادی مواجه بوده است. زعفران از گران قیمت ترین محصولات کشاورزی محسوب می شود. شرایط خاص کشت گیاه زعفران در فصول سرد سال کـه باعـث می شود نیاز کمتری به آبیاری داشته باشد همچنین ایجـاد اشـتغال و ارزآوری باعث شده که کشت آن در بسیاری از مناطق کشور مـورد توجـه قرار گیرد. زعفران گیاهی اسـت کـه از نظر نیاز آبی نسبت بـه بسـیاری از محصـولات کشاورزی، کـم توقع تر بوده و این موضـوع بـا توجـه بـه وضـعیت کمبـود آب و خشکسالی در کشور حائز اهمیت است.

خاک و زمین مناسب برای کاشت زعفران چه ویژگی هایی دارند؟

انتخاب خاک و زمین مناسب برای کاشت مناسب زعفران اولین قدم برای یک زعفران کار است. دلیل این امر این است که اگر خاک و زمین نامرغوب و یا نامناسب باشد، کشت و کار در آن با محدودیت های زیادی مواجه شده و عملا این زمین تولید خوبی نخواهد داد. بنابراین لازم است از منبع آب آبیاری یک نمونه آب برداشت و همچنین از زمین مورد نظر نمونه برداری خاک انجام نمود و آن ها را به آزمایشگاه خاکشناسی ارسال کرد. آب و خاک مورد نظر در آزمایشگاه مورد آنالیز قرار می گیرد.

اگر منبع آب آبیاری شوری بیشتر از 3000 میلی موس باشد، برای کشت زعفران مناسب نخواهد بود. هر چند که ممکن است در چند سال اول بتوانید زعفران برداشت کنید ولی به مرور زمان شوری افزایش خواهد یافت.

مناسب ترین خاک برای زعفران چیست؟

شوری خاک تا میزان 4 دسی زیمنس بر متر مشکل خاصی ندارد و برای کشت زعفران مناسب است. با این حال شوری بین 4 تا 8 نشان می دهد که خاک تناسب کمتری برای زعفران دارد. در شوری بین 8 تا 12 تولید زعفران با کاهش قابل توجهی مواجه شده و در شوری های بیشتر از 12 زیمنس بر متر مربع اساسا خاک برای کشت زعفران مناسب نخواهد بود.

بهترین بافت خاک برای کاشت زعفران، بافت خاک متوسط Loam است. همچنین بافت خاک نسبتا سبک تا متوسط یعنی بافت Sandy Loam نیز می تواند مناسب باشد. هر چه بافت خاک سنگین باشد یا به عبارتی درصد رس آن بالاتر باشد، برای زعفران مناسب نیست.

مقدار آهک خاک تا 20 درصد نه تنها مضر نیست بلکه با توجه به محدودیت های شوری منابع آب در آینده این مقدار آهک مفید هم هست. با این وجود به هر مقدار که آهک موجود در خاک افزایش یابد، خاک نامناسب تر خواهد شد. وقتی مقدار آهک خاک بیشتر از 50 درصد باشد، تولید زعفران اقتصادی نخواهد بود. اگر مقدار آهک بیشتر از 60 درصد باشد، کاشت زعفران در این زمین توصیه نمی شود.

توپوگرافی و پستی و بلندی اراضی بیشتر از 18 درصد کاشت زعفران را غیر ممکن می کند.

سنگریزه خاک بهتر تا 10 درصد محدودیتی ایجاد نمی کند و تا 25 درصد باز هم تولید اقتصادی خواهد بود. در عین حال اگر سنگریزه بیشتر باشد، کشت زعفران توصیه نمی شود.

مقدار گچ خاک ایده آل برای زعفران کمتر از 5 درصد است. با افزایش آن برای رشد پیاز محدودیت ایجاد خواهد کرد. در مواردی که گچ بیشتر از 15 درصد و گاها تا 20 درصد باشد، کاشت زعفران در این خاک توصیه نمی شود.

pH مناسب خاک برای کاشت زعفران بین 5/6 تا حداکثر 5/7 است

عمق خاک مناسب برای کاشت خیلی اهمیت دارد. به طوریکه در خاک های کمتر از 25 سانتی متر توصیه نمی گردد. مناسب ترین عمق خاک برای کاشت زعفران بین 60 تا 80 سانتی متر است.

مقدار سدیم تبادلی خاک در هر صورت نباید بیشتر از 15 درصد باشد. (مناسب ترین حالت کمتر از 7 درصد)

ماده آلی خاک که بیشتر به کربن آلی آن سنجیده می شود بهتر است بین 1.5 تا 2 درصد باشد. در صورت وجود کربن آلی کمتر از 0.5 درصد با اطمینان می گوییم که 50 درصد تولید زعفران کاهش خواهد یافت.

اقلیم مناسب کاشت زعفران

زعفران گیاهی است که در مناطق خشک و نیمه گرمسیر رشد می کند. با این حال در مناطقی که آب و هوای معتدل و تابستان های خشک و زمستان های ملایم داشته باشند، رشد مطلوب تری دارد و کیفیت محصول آن بهتر است. این گیاه در یک محدوده حرارتی 15_ درجه سانتی گراد در زمستان تا 40 درجه در تابستان را تحمل می کند.

به طور کلی زعفران باید در مناطق خشک و نیمه خشک کشت گردد. برای کشت زعفران رطوبت نسبی بهتر است کمتر از 40 درصد باشد و بارندگی تا 300 میلی متر یا کمتر باشد. نکته کلیدی این است که در ماه های آبان و آذر که فصل برداشت گل زعفران است، بارندگی نباشد و یا خیلی کم باشد مناسب خواهد بود. نکته مهم دیگر این است که در فصل پاییز از مهر تا آخر آذرماه یخبندان در منطقه وجود نداشته باشد.

مناسب ترین زمان کاشت زعفران

مناسب ترین زمان برای کاشت زعفران چه ماهی است؟ این سوالی است که بسیاری از کشاورزان به دنبال دریافت پاسخ آن هستند. اگر از ما پاسخ این سوال را بخواهید به شما توصیه می کنیم که در مرداد ماه توصیه می شود. هر چند که برخی از افراد خرداد ماه را مناسب می دانند ولی شما همان مرداد ماه کشت کنید. (نقل قول از طرف مشاور فنی شرکت کودیران).

عملیات تهیه زمین برای کاشت زعفران معمولا از اوایل بهار آغاز می گردد،. در بهار پس از قطع باران های بهاری و گاورو شدن زمین، مزرعه را به عمق 25 تا 30 سانتی متر شخم می زنند که این زیر و رو کردن زمین برای مبارزه با علف های هرز هم مفید است. پس از انجام این عملیات، زمین را تا اوایل تابستان به حال خود رها می کنند تا مدتی آیش بماند. در زمان نزدیک کشت، کود دامی را با دیسک با خاک مخلوط کرده، سپس بلافاصله برای ممانعت از تجزیه توسط آفتاب زمین را کاملا هموار و مسطح می کنند. در مرحله بعد پس از تسطیح و تعیین نوع کشت، زمین آماده کشت زعفران می شود.

مناسب ترین وزن پیاز (بنه زعفران)

بین حداقل 8 گرم تا 12 گرم مناسب ترین وزن پیاز و داشتن تعداد حداقل سه چشمه روی آن بهترین پیاز را می توان از مزارع 4 الی 5 ساله بدست آورد. پس از کندن پیازها از زمین باید آن ها را درجه بندی نمود. نحوه انجام کار به این ترتیب است که آن هایی که وزن کمتر از 8 گرم دارند و پیازهای ریز و کوچکتر دارند را باید در زمین کوچکی که خوب تقویت شده جداگانه کاشت و با آبیاری و مراقبت بیشتر آن ها را درشت نمود. سپس سال بعد به مزرعه اصلی انتقال داد.

مناسب ترین روش کاشت زعفران

روش های سنتی فعلی که برای تولید و فرآوری زعفران به کار می رود همه قدیمی شده و میزان تولید جوابگوی هزینه ها نیست. لذا باید با نواندیشی و بکارگیری روش های نوین میزان تولید در واحد سطح را افزایش داده تا محصول اقتصادی و با کیفیت تولید شود. در طی سی سال گذشته پژوهشگران راه های آسان و نوینی را برای افزایش تولید و کاهش هزینه ها یافته اند که در این نشریه آن ها را به شما معرفی می کنیم. امید آنکه با بکارگیری این روش ها گامی موثر در جهت افزایش تولید این محصول با ارزش در واحد سطح صورت پذیرد.

کشت زعفران می تواند توسط ماشین و به صورت ردیفی بوده و یا به صورت کرتی و با دست انجام پذیرد. ولی آنچه که مهم است این که ردیف ها مستقیم بوده و با فاصله مساوی از همدیگر قرار گیرند. فاصله معمول در کشت کرتی بین 30 – 25 سانتی متر و عمق کشت را نیز حداقل 25-20 سانتی متر انتخاب کنید. در حالی که این فاصله و این عمق با تراکتور مقدور نیست، مگر اینکه فاصله ردیف ها را به 40 تا 45 سانتی متر افزایش دهیم که در نتیجه تراکم بذر کم شده و محصول مزرعه پایین می آید. موضوع بسیار مهمی که در نحوه کاشت پیازها باید مورد توجه قرار داد، این است که از کشت چاله ای که در آن چند پیاز ریز و درشت در کنار هم و در یک جا در چاله قرار گیرد باید اجتناب کرد. در این مورد می توان به کشت تسبیحی اقدام کرد. به این صورت که پیازها تک تک و به فاصله 5 تا 7 سانتی متر از یکدیگر و یا به صورت زیگزاگ و جوانه انتهایی به طرف بالا در ته شیار قرار داده شده و روی آن به ارتفاع 5 تا 10 سانتی متر با خاک پوشانده شوند. در کشت تسبیحی هر پیاز به تنهایی فضا و غذای کافی در دسترس خواهد داشت و برای سال های بعد پیازهای درشت به وجود آورده و در نتیجه باعث افزایش تولید در سال های دوم و سوم می شود. اما در کشت چاله ای پیازها از همان سال اول در رقابت جذب غذا بوده و دیرتر درشت می شوند و از سال سوم است که مزرعه به محصول قابل توجه ای می رسد.

انواع روش های کاشت

1. روش کُپه ای: در این روش ۱۰ تا ۱۵ عدد پیاز زعفران (بُنه) در فاصله ۲۰ سانتیمتر روی ردیف و فاصله پشته ها از یکدیگر ۲۰ سانتی متر و در عمق ۲۰ سانتی متری زمین کاشته می شود.
2. روش ردیفی: در این روش هم به این صورت که ۲ تا ۳ پیاز زعفران به فاصله ۷ تا ۱۰ را به صورت ردیفی و فاصله ردیف ها ۲۰ سانتیمتر و در عمق ۲۰ سانتیمتر خاک قرار می دهند. به این روش کاشت تسبیحی نیز می گویند.
3. کاشت کرتی (باغچه ای): اگر چه در مقایسه با روش ردیفی در دو سال اول دارای عملکرد بهتری است ولی در سال‌ های بعد به علت فاصله کمی که پیاز ها از همدیگر دارند، پیازچه کمتری را تولید می‌ کند. بنابراین عملکرد گل زعفران هم به همان نسبت کاهش پیدا خواهد کرد.

کاشت به صورت ردیفی را در عمق 15 تا 20 سانتی متر خاک قرار دهید. هنگام کاشت سر پیازها باید رو به بالا باشد. مزیت دیگر کاشت کرتی نسبت به کاشت ردیفی این است که احتمال سرمازدگی پیاز زعفران در کاشت جوی پشته (برگرداندن خاک بر روی پیاز) بیشتر است که برای این کار هم می‌توانید کود دامی هر سال به خاک سطحی اضافه کنید.

مزیت دیگر ای کاشت جوی پشته نسبت به روش کپه ای این است که در کاشت ردیفی همه عملیات کشاورزی اعم از کاشت، داشت و برداشت بهتر انجام می‌ گیرد و در نتیجه باعث افزایش عملکرد در واحد سطح و همچنین صرفه‌ جویی در وقت می گردد.

در سال‌ های اخیر به دلیل استفاده از ادوات مکانیزه، روش ردیفی از مطلوبیت بیشتری برخوردار شده است. هر ساله درصد بیشتری از مزارع با این روش کاشته می‌ شوند. میزان عمل کرد نشان می‌ دهد که تفاوت زیادی و محسوسی بین این دو روش در سال‌ های سوم به بعد وجود دارد. تراکم پیاز در واحد سطح، بستگی به نوع و روش کشت و همچنین اندازه بُنه متغیر بوده و بر اساس اطلاعات موجود بین 7 تا ۱۰ تن در هکتار متغیر است.

بهترین نوع روش کشت، کاشت ردیفی با فاصله طولی ۵ سانتیمتر بین هر پیاز (دانه تسبیحی) و فاصله بین ردیف ها ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر گزارش شده است. بر اساس پژوهش ها بهتر است برای کاشت مجدد از پیازهای بالای ۸ گرم استفاده کنید. دلیل این امر این است که پیازهای بالای 8 گرم در همان سال اول از گلدهی مطلوبی برخوردار هستند.

مناسب ترین تراکم پیاز زعفران جهت کشت

توصیه می‌ شود پیاز زعفران را تا حد امکان با حداکثر تراکم 7 تا ۱۰ تن در هکتار کشت شود. (دوره برداشت ۵ تا حداکثر 6 ساله). با رعایت همین نکات ساده به همراه محلول پاشی و استفاده از کود فرآوری شده به صورت فصلی، می توان رکورد تولید زعفران را در واحد سطح شکست. گروهی از محققان و کشاورزان پیشرو، به منظور بررسی تاثیر تراکم بُنه، یا فواصل کاشت بر عملکرد زعفران، تحقیقی به مدت پنج سال زراعی انجام داده و نتیجه گرفتند که با افزایش تراکم کاشت، عملکرد زعفران به طور معنی داری افزایش می‌ یابد. زه همین دلیل تراکم حداقل 70 پیاز در هر متر مربع توصیه شده است.

سوال مهم: چرا عمق کاشت را 20 تا 25 سانتی متر انتخاب کنیم؟

پاسخ این است که مزرعه در اثر گرمای تابستان و یخ زدگی زمستان و صدمه خشکسالی ها و آلودگی به کنه خاکی کمتر صدمه ببیند.

مهمترین نکته در کاشت زعفران چیست؟

کوددهی زعفران بدون شک مهمترین فاکتور در کاشت این محصول است. از همه مهمتر مصرف کود دامی کاملا پوسیده گاوی را در دستور کار خود قرار دهید. حداقل به مقدار 30 تا 40 تن در هکتار و یک ماه قبل از کاشت همراه با 400 کیلوگرم کود گوگرد میکرونیزه 99 درصد پودری مخلوط گردد. همچنین در سال اول، کود سوپرفسفات تریپل 200 کیلوگرم و کود سولفات پتاسیم 100 کیلوگرم برای تمام مزارع زعفران الزامی است. فایده کود دامی پوسیده علاوه بر ارزش تغذیه ای و بهبود بافت و ساختمان خاک و از همه مهمتر نقش بی بدیل کود دامی و مواد آلی در نگهداری آب و رطوبت لازم در خاک خواهد بود. چرا که این کودها احتمال ایجاد تنش خشکی را از بین می‌ برند و برای کاشت زعفران بسیار مفید هستند.

مناسب ترین زمان آبیاری زعفران

در نقاط مختلف بسته به وضع آب و هوایی منطقه از اوایل مهرماه تا دهه اول آبان ماه آبیاری زعفران شروع می گردد.

آب اول (بار آب): در مناطق سردسیر در اوایل مهر انجام می شود و عمل سله شکنی پس از این آبیاری انجام می شود. سه هفته بعد گل ها نمودار می شوند.

آب دوم (زاج آب): معمولا 40 روز پس از آبیاری اول اتفاق می افتد. از ضروریات این آبیاری این است که قبل از آن باید در حدود 100 کیلوگرم کود اوره به علاوه 5 لیتر کود اسید هیومیک در هکتار برای افزایش رشد رویشی در مزرعه پخش و سپس آبیاری کنیم.

آب سوم: در اوایل اسفند آبیاری سوم باید انجام گیرد.

آب چهارم: این نوبت آبیاری تا اواخر اسفند ماه داده می شود.

آب پنجم (زرد آب): این نوبت آبیاری که قبل از زرد شدن برگ های زعفران صورت می گیرد، آخرین آبیاری زعفران به حساب می آید و معمولا در فروردین ماه صورت می گیرد.

برنامه غذایی پیشنهادی کودیران برای زعفران

زمان مصرف

نوع کود مصرفی

نحوه مصرف

میزان مصرف (در هکتار)

قبل از کاشت

کود دامی کاملا پوسیده

مخلوط با خاک

40 تن

گوگرد میکرونیزه

300 تا 500 کیلو گرم

همزمان کاشت

سوپرفسفات ساده

مخلوط با خاک

100 تا 150 کیلو گرم

کود پتاسه 30٪

100 کیلو گرم

آبیاری اول

اوره- سولفات

کود آبیاری

10 لیتر

اوره فسفات

5 تا 10 لیتر

هیومیتا

4 لیتر

بعد از گلدهی

اوره- سولفات

کود آبیاری

20 لیتر

گوگرد مایع

5 تا 7 لیتر

یک ماه بعد از گلدهی

اوره- سولفات

کود آبیاری

15 لیتر

کود مخصوص زعفران

7 تا 10 لیتر

در اسفند و اواسط فروردین ماه

کود مخصوص زعفران

محلولپاشی

4 در هزار

بهترین زمان برداشت زعفران

پس از آنکه اطلاعات کافی در خصوص بهترین زمان کاشت زعفران و نحوه نگهداری از آن را به دست آوردید، بهتر است به زمان برداشت این محصول نیز بپردازیم. بسته به شرایط منطقه‌ ای، زمان برداشت زعفران متفاوت است. با توجه به اقلیم منطقه و آب و هوایی که در آنجا زعفران کشت می‌ شود زمان برداشت آن تغییر خواهد یافت. به طور کلی بهترین زمان برداشت زعفران را می‌ توان اوایل آبان ماه تا اوایل آذرماه نام برد. توصیه می‌ شود که قبل از طلوع آفتاب برای برداشت گل زعفران اقدام شود. این ساعت را برای برداشت گل زعفران ساعت طلایی می‌ دانند.

روش‌ های تقویت زعفران

برای تقویت پیاز زعفران و درشت شدن آن می‌ توان از بهترین کودهای موجود در بازار کمک گرفت. تقویت زعفران اهمیت بسیار بالایی دارد. پس از گلدهی این محصول باید به سراغ روش‌ هایی رفت تا بتوان آن را تقویت نمود. به طور کلی برای تقویت پیاز زعفران در دو مرحله اقدام می‌ شود. نخستین بار هنگام آبیاری باید جهت تقویت زعفران اقدام کرد. در مرحله بعدی زمان محلولپاشی فرا رسیده و با استفاده از بهترین کودهای موجود در بازار به تقویت زعفران خواهیم پرداخت.

مرحله دوم تقویت پیاز زعفران نیز پس از آبیاری دوم است. حدودا دو هفته پس از آنکه آبیاری دوم زعفران انجام گرفت، ریشه‌ های آن از بین می‌ روند. در این شرایط لازم است که به تغذیه بیشتر پیازهای زعفران از طریق برگ پرداخت.

انتخاب خرید بهترین کودهای موجود در بازار برای تقویت پیاز مادری اهمیت بالایی دارد. انجام این کار علاوه بر این می‌ تواند از سرمازدگی زعفران نیز جلوگیری به عمل آورد. کارشناسان و مشاورین مجموعه کودیران اطلاعات کافی را در این خصوص به شما ارائه می‌ دهند.

اصول آبیاری زعفران

انتخاب بهترین زمان آبیاری زعفران اهمیت بالایی دارد. در کنار این مورد روشی که برای آبیاری زعفران انتخاب می‌ کنید نیز حائز اهمیت است. با استفاده از روش‌ های مختلف امکان آبیاری زعفران وجود دارد.

یکی از روش‌ های آبیاری زعفران روش کرتی است. به روش غرقابی می‌ توانید آبیاری این محصول را انجام دهید. نحوه انجام این کار به گونه‌ ای است که ابتدا باید زمین خود را به بخش‌ های کوچک تقسیم نمود. هر کدام از این بخش‌ ها را کرت می‌ نامند. در بخش‌ های ایجاد شده جهت گذر آب یک جوی ایجاد می‌ شود.

این روش قدیمی بوده و توصیه می‌ کنیم که برای آبیاری زعفران به سراغ روش‌ های مدرن تر بروید.

آبیاری تحت فشار نیز به عنوان یک روش مدرن می‌ تواند انتخابی بی‌ نظیر به شمار رود. از متدهای جدید می‌ توان برای آبیاری زعفران استفاده کرد. آبیاری تحت فشار به عنوان روش مدرن را می‌ توان به شکل نوار بارانی شیاردار و همچنین آبیاری با ویلمو انجام داد.

نکات مهم در آبیاری زعفران

هنگامی که قصد آبیاری زعفران را دارید باید چند نکته مهم را در نظر بگیرید. یکی از مهم‌ ترین موارد، دمای هوا است. میانگین دمای هوا هنگامی که قصد دارید نخستین آبیاری زعفران را انجام دهید در ۴۸ ساعت گذشته باید کمتر از ۱۲ درجه سانتیگراد باشد.

به هیچ عنوان در گرما نباید مزرعه زعفران را آبیاری کرد. انجام این کار سبب می‌ شود تا بستر را برای رشد آفات و بیماری‌ ها در مزرعه زعفران فراهم کنید.

سومین آبیاری زعفران پس از کوددهی زمین و وجین کردن آن انجام می‌ گیرد.

یادآور می‌ شویم که نکات بیان شده با توجه به شرایط اقلیمی و محل زندگی شما ممکن است تغییر یابند. به همین علت برای افزایش بازدهی کاشت زعفران توصیه می‌ کنیم اطلاعات لازم را از کارشناسان این حوزه به دست آورید.

سخن پایانی

زعفران را می‌ توان یکی از جمله محصولات مهم نام برد که در ایران کشت می‌ شود. کاشت زعفران را باید با نهایت دقت انجام داد. هنگامی که قصد کاشت زعفران را دارید باید نکات مختلف را در نظر گرفته تا بتوان بازدهی مناسب از آن دریافت کرد. ما در مجموعه کودیران تلاش کرده‌ ایم که با ارائه مطالب علمی به شما کمک کنیم تا در کاشت زعفران بهترین عملکرد را داشته باشید. کارشناسان و مشاورین مجموعه کیمیا رویش مهر پارس (کودیران) آمادگی کامل دارند را به شما مشاوره‌ های لازم را جهت کاشت زعفران ارائه دهند. ما با ارائه برنامه‌ های غذایی و همچنین بهترین برنامه کوددهی برای زعفران شما را یاری خواهیم کرد تا بتوانید محصولی با کیفیت بالا برداشت کنید.