راهنمای جامع مدیریت بهینه مصرف کود در مزارع کلزا

مدیریت بهینه مصرف کودهای شیمیایی در کلزا

میزان صحیح مصرف کود در کلزا یکی از مهمترین مواردی است که کشاورزان در کشت این محصول باید آن را در نظر داشته باشند. طبق تحقیقات انجام شده، نیاز کودی کلزا بالاتر از گندم است. اهمیت استفاده از کود به گونه ای است که در مقایسه با گندم، حداقل 20 درصد ازت (نیتروژن)، فسفر و پتاسیم تا 30 درصد (در برخی منابع 2 برابر ذکر شده است)( ملکوتی و همکارا،1379،. عباس زاده, 1390) باید از این عناصر بر روی کشت به کار گرفته شوند. در عین حال بد نیست بدانید که نیاز کلزا به گوگرد به دلیل دانه روغنی بودن نیز بیشتر از سایر محصولات می باشد. (نورقلی پور و همکاران، 1390).

با ما در واحد تحقیق و توسعه کودیران همراه باشید تا به شما نحوه مدیریت بهینه مصرف کود برای کلزا را شرح دهیم.

مصرف کود برای کلزا در مراحل مختلف رشد

مدیریت مصرف کود برای کلزا را باید در مراحل مختلف رشدی مد نظر قرار داد. با توجه به اینکه فاصله زمان کشت کلزا تا برداشت در مقایسه با کشت‌ های دیگر طولانی‌ تر است، گاهی اوقات عدم توجه به مصرف انواع کود سبب می‌ شود که در رشد این محصول مشکلاتی به وجود آید. در تمام مراحل کشت و رشد کلزا لازم است که به بحث استفاده از انواع کود توجه کافی داشته باشید. مصرف کود برای کلزا را در 4 مرحله می‌ توان مورد نظر قرار داد.

1. مصرف کود برای کلزا در مرحله رزت (روزت) برگی

یکی از نکاتی که هنگام استفاده از کود بر روی کشت کلزا باید در نظر گرفت، زمانی است که محصول در مرحله رزت برگی قرار دارد. در واقع رزت برگی یعنی برگ‌ ها بر روی زمین به حالت خوابیده قرار گرفته‌ اند. این مرحله که قبل از رفتن کلزا به ساقه است، در برابر سرما نیز مقاومت نسبتا کافی را خواهد داشت.

• مصرف کود برای کلزا در مرحله رشد ساقه

هنگامی که دمای هوا رو به افزایش می‌ رود، مرحله رشد ساقه و یا ساقه روی این محصول نیز آغاز خواهد شد. با توجه به اینکه در این مرحله تعداد برگ ها و سطح آن ها نیز افزایش می‌ یابد، لازم است که به سمت استفاده از انواع کودهای نیتروژنی بروید. این نکته را در نظر داشته باشید که استفاده بیش از حد از کود نیتروژنی یا ازته هر چند موجب افزایش رشد رویشی کلزا می‌ شود ولی ممکن است عملکرد دانه را با کاهش مواجه نماید.

• مصرف کود برای کلزا در ابتدای تشکیل غلاف

با بررسی مدیریت مصرف کود بر روی کشت کلزا متوجه می‌ شویم که در مراحل اولیه تشکیل غلاف و هنگامی که کلزا در مرحله گلدهی قرار دارد نیز دقت به این امر اهمیت بالایی خواهد داشت. در این مرحله استفاده از ریز مغذی‌ ها را توصیه می‌ کنیم.

• مصرف کود کلزا در مرحله پر شدن غلاف

در گام آخر برای مدیریت مصرف کود در مزارع کلزا لازم است که مرحله پر شدن غلاف را در نظر داشته باشید. در این مرحله که انتقال مواد از برگ به دانه می‌ تواند اهمیت شایانی برای افزایش ماده خشک داشته باشد، اگر استفاده از کود به شکل اصولی صورت پذیرد، عملکرد بالایی از مزرعه مشاهده خواهید نمود. در این مرحله معمولا به صورت محلول پاشی از کودهای پتاسیم می‌ توان استفاده کرد.

برای اینکه به صورت اصولی در مراحل چهارگانه رشد کلزا از انواع کودها استفاده کنید، کارشناسان مجموعه کودیران به شما مشاوره‌ های لازم را ارائه می‌ دهند.

نحوه انتخاب بهترین کود برای کلزا

اگر قصد انتخاب و خرید بهترین کود برای کلزا را دارید، لازم است چند فاکتور مهم را باید مد نظر قرار دهید. یکی از مهمترین نکاتی که در این بین باید مورد توجه قرار گیرد، نوع خاک زمین کشاورزی است. با توجه به اینکه نوع خاک‌ ها در مناطق مختلف کشور و بافت آن ها نسبت به هم تفاوت دارد، انتخاب بهترین کود برای کشت کلزا بر اساس آزمایش خاک صورت خواهد گرفت.

نکته بعدی که در انتخاب بهترین کود برای کلزا باید مد نظر قرار دهید، رقم کلزا است. با نظر گرفتن از کارشناسان کشاورزی می‌ توانید بهترین کود را برای کلزا انتخاب کنید.

شرایط آب و هوایی را می‌ توان یکی دیگر از مواردی در نظر گرفت که در انتخاب و خرید انواع کود برای کل را اهمیت بالایی دارد. استفاده اصولی از کود مناسب علاوه بر اینکه عملکرد محصول را بهبود می‌ دهد، موجب افزایش کیفیت کلزا نیز می‌ شود.

کود ازته، نقش کود ازت در کشت کلزا

كلزا نياز فراوانی به ازت (نیتروژن) دارد و غالبا به عنوان گياهي با نياز بالاي ازت مورد توجه است. در واقع از ازت به عنوان گلوگاه رشد نام برده می شود. ازت در ساختمان پروتئين گياه و ساختن كلروفيل نقش اساسی دارد. در این بین باید این نکته را در نظر گرفت هر چند که مصرف بالای کودهای ازته سبب افزایش عملکرد دانه و مقدار تولید روغن در واحد سطح به دلیل افزایش عملکرد دانه می شود ولی درصد روغن استخراجی کاهش می یابد. این شرایط نشان می دهد که بهتر است به انداز نیاز واقعی کود را مصرف نمود. (میرزاپور، 1388).

علائم کمبود ازت

مدیریت بهینه مصرف کود در مزارع کلزا اگر به شکل اصولی انجام گیرد، می توان کشت قابل قبولی داشت. یکی از علائم بارز کمبود ازت (نیتروژن) که در مرحله روزت کلزا قابل مشاهده است، رنگ پریدگی برگ ها و ایستاد بودن برگ و دم برگ است. این علائم در شکل ذیل از چپ به راست مشخص است.

از دیگر علائم کمبود که بصورت تیپیک در اکثر مزارع کشور مشاهده می شود، تغییر رنگ بوته های کلزا از سبز پررنگ به رنگ بنفش است. (البته دقت کنید با تنش سرما و یا خسارت اولیه شته اشتباه گرفته نشود). این علائم کمبود در مناطقی از زمین که آب گرفتی دارد نیز مشاهده می شود.

مقدار و زمان مصرف کود ازته

برای تعیین دقیق كود مورد نياز كلزا جهت دستيابي به عملكرد مناسب، بهتر است مطابق آزمون خاک انجام گردد. با توجه به نتایج به دست آمده از تحقیقات، نیاز کلزا بین 250 كيلوگرم اوره تا 400 كيلوگرم در هكتار متفاوت است. در كشت هاي آبي در شرايطي كه رشد كلزا مطلوب باشد، مصرف بالاي ازت لازم و اقتصادي است. با این حال در شرايط خشك كه پتانسيل توليد كلزا پايين است، مقدار كود كمتري مورد نياز بوده و واكنش نسبت به مصرف كود ازته كمتر خواهد بود. به طور كلي ازت مورد نياز كلزا بهتر است در چهار نوبت مصرف گردد.

نوبت اول: 50 کیلو گرم + 5 لیتر کود اسید هیومیک با دومین آبیاری

نوبت دوم: به مقدار 40 درصد نیاز کودی (طبق توصیه کودی) در هنگام روزت + 10 لیتر کود گوگرد مایع

نوبت سوم: 25 درصد در اواسط ساقه رفتن + کود حاوی اسید آمینه

نوبت چهارم: 35 درصد هنگام غنچه دهي + 10 تا 15 کیلوگرم کود سولوپتاس

نکته مهم: اگر برای کشاورز امکان داشته باشد کود مرحله سوم و چهارم را از نوع سولفات آمونیم و یا کود اوره – سولفات مصرف کنند، انجام این کار را توصیه می کنیم و نسبت به روش های دیگر ارجحیت دارد.

کود فسفاته، نقش فسفات در مدیریت مصرف کود برای کلزا

در مدیریت مصرف کود برای کلزا باید کودهای فسفاته را نیز در نظر گرفت. توصیه می گردد در صورت امكان کود فسفره به صورت نواري و با فاصله مناسب (2 تا 3 سانتی متر) در زير بذر جایگذاری شود. گیاه کلزا نیاز فسفر خود را از خاك در مراحل اوليه رشد به سرعت جذب مي كند و اين جذب تا حدود 2 ماه ادامه دارد. در هر صورت مناسب ترین روش برای تشخيص میزان مصرف این عنصر از طریق آزمون خاک است.

علائم کمبود فسفر

یکی از نکات مهمی که لازم است در نظر بگیرید این بوده که تشخيص كمبود فسفر در مقایسه با سایر عناصر غذایی در اکثر گیاهان از جمله کلزا به سختی ممکن است. یکی از علائم خاص کمبود فسفر، كوچك ماندن بوته ها و رشد كم آن ها است. كمبود فسفر موجب تاخير در رشد گياه، ارغواني شدن ساقه‌ ها، ضعيف شدن رشد ريشه و كاهش محصول نيز می شود. برگ ها و ساقه ابتدا به رنگ سبز متمايل به آبي تيره و سپس به رنگ ارغواني در مي آيند. گياه كوتوله شده و ريشه هاي آن كوتاه مي ماند. ((www.agric.wa.gov.au.

نکته مهم: چنانچه به هر دلیل کود پایه مصرف نشده باشد و یا علائم کمبود فسفر در مزرعه مشاهده گردد، مصرف کود فسفر، محلول تجاری از نوع اوره _ فسفات و یا کود فسفر بالا توصیه می گردد. به صورت کود آبیاری به میزان 7 تا 10 کیلو گرم مصرف گردد.

کود پتاسه، نقش پتاسیم در مدیریت مصرف کود برای کلزا

بررسی نقش پتاسیم در محصولات دانه های روغنی از جمله کلزا نشان می دهد که این عنصر از اهمیت خاصی برخوردار است. پتاسيم تحمل گياه را نسبت به تنش های محیطی چون سرما، شوری، یخبندان، گرمازدگی ( و تف باد) خشكي را افزايش می دهد. این عنصر استحكام گياه را افزايش داده و گیاه را در برابر آفات و بیماری ها مقاوم می کند. در برخی مواقع علیرغم استفاده از کود پتاسیم، اثربخشی و راندمان آن کم است. این وضعیت به طور خاص در خاك هايی كه ميزان پتاسيم خاك كم است (کمتر از 150 میلی گرم بر کیلوگرم) به دليل تثبيت شديد ممكن است نسبت به مصرف كودهاي پتاسيمي واكنشي مشاهده نگردد. Bruulsema et al, 2000)).در چنين خاك هايی بهتر است مصرف كودهاي پتاسیم محلول (یا سولوپتاس) به صورت سرك انجام گيرد. به دليل تحرك كم پتاسيم در خاك بهتر است مصرف آن به روش نواري و نزديك بذر انجام گيرد.

علائم کمبود پتاسیم

کمبود پتاسیم علاوه بر کمتر نمودن رشد گیاه، سبب کاهش عکس العمل گیاه به کودهای نیتروژنه و فسفاته می شود. در اثر کمبود شدید پتاسیم، حاشیه برگ ها زرد شده و ممکن است به طور کامل از بین برود. علاوه بر این کمبود پتاسیم سبب عدم تبدیل گل های انتهایی به غلاف و کاهش تعداد غلاف بر روی ساقه می شود و غلاف های تشکیل شده نیز در مقایسه با شرایط بهینه کوچکتر می شوند. (میرزا شاهی، 1380).

روش و زمان مصرف کود پتاسه

اساسا کود سولفات پتاسیم به صورت پایه قبل و یا همزمان با کشت باید مورد استفاده قرار گیرد. به دلیل تثبیت آن در شرایط خاک های کشور، مصرف آن ترجیحا نواری و توسط بذرکار کودها صورت گیرد. البته مصرف كودهاي پتاسیم محلول (کلرور پتاسیم و یا سولوپتاس) به صورت سرك نیز قابل توصیه است. چنانچه هدف مصرف کود پتاسه به صورت سرک باشد، بهتر است از کود ارزان قیمت کلرور پتاسیم (البته در خاک های غیر شور و یا با شوری کمتر از 6 دسی زیمنس بر متر) ترجیحا در 2 نوبت بعد از خروج روزت و در زمان غنچه دهی مقدار کود سرک از نوع کلرور پتاسیم به صورت سرک هر نوبت 25 تا 50 کیلوگرم انجام پذیرد. در طرف مقابل اگر از کود سولوپتاس استفاده می شود، با در نظر گرفتن قیمت و صرفه اقتصادی به میزان 10 تا 15 کیلو گرم در هکتار مصرف آن توصیه می گردد.

گوگرد، نقش گوگرد در مدیریت مصرف کود برای کلزا

گوگرد به عنوان چهارمين عنصر غذايي مورد نياز كلزا مطرح است. اهمیت این عنصر به گونه ای است که در برخی منابع حتی نیاز محصولات دانه روغنی از جمله کلزا به عنصر گوگرد بیشتر از فسفر بیان شده است. (عباس زاده، 1396)

اساسا میزان خارج نمودن گوگرد توسط کلزا تا 5 برابر گندم ذکر شده است. تامین گوگرد سبب افزايش گل، تعداد غلاف و عملكرد دانه می شود. در خاك هايي كه كمبود گوگرد وجود دارد، مصرف گوگرد باعث افزايش معني دار محصول می شود.

علائم کمبود گوگرد

مصرف کود گوگرد در کلزا به حدی حائز اهمیت است که به محض مشاهده علائم کمبود این عنصر باید برای رفع آن اقدام نمود. گوگرد اگر چه در ترکیب کلروفیل وجود ندارد ولی برای تشکیل کلروفیل ضروری است. کلزا به این دلیل به مقدار بیشتری گوگرد نسبت به گندم نیاز دارد که مقدار پروتئین دانه آن بیشتر است. کمبود گوگرد اغلب مانع سنتز پروتئین‌ ها و در نتیجه موجب کاهش عملکرد می‌ شود. ارغوانی شدن پشت پهنک برگ کلزا در مرحله روزت يکی از علائم مهم کمبود گوگرد به شمار می رود. کمبود آن باعث کاهش میزان کلروفیل شده و برگ‌ ها به زردی گراییده و کلروز بین رگبرگ‌ ها مشاهده می‌ شود. اختلال در رشد و کوچک ماندن و تغییر رنگ به زرد بسیار کمرنگ از دیگر عوارض کمبود گوگرد است. (Fismes, et al,2000)

به دلیل نیاز زمان گلدهی به گوگرد این علایم در گلدهی مشاهده می‌ شود. زمانی که علایم به شدت بروز می‌ کند نشانگر این است که کلزا شدیدا در معرض کمبود گوگرد قرار دارد. در این شرایط غلاف‌ ها به کندی تشکیل می‌ شود و معمولا کوچک مانده و به طور ناقص با دانه‌ های چروکیده پر می‌ شود. علاوه بر این ممکن است غلاف‌ ها دارای دانه کمتر یا خالی باشند. بدین ترتیب رشد متوقف شده و ساقه‌ ها کوتاه‌ تر مانده و به چوبی شدن گرایش می‌ یابند.

نوع کود گوگردی مصرفی، روش و زمان آن

رعايت چند نکته فنی در جهت مصرف بهينه گوگرد

مقدار مصرف كود گوگردی بر اساس آزمون خاك و طبق توصيه كارشناسي صورت گيرد.

كود گوگردی براي آنكه مورد استفاده گياه قرار گيرد، لازم است ابتدا تبديل به یون سولفات شود. اين امر به كمك باكتري های تيوباسيلوس كه در شرايط هوازي در خاك زندگي مي كنند امكان پذير است

. همانگونه كه ذكر شد متاسفانه با عنايت به كاهش شديد درصد مواد آلی در خاك های زراعی كشور، تعداد اين باكتري ها كاهش يافته است. جمعيت اين باكتري ها در شرايط مطلوب يعنی مواد آلی كافی و رطوبت مناسب قادر به رشد و تكثير خواهد بود.

با توجه به كمبود مواد آلی در اكثر خاك ها، اين كود را بهتر است به همراه كود حيواني مصرف نمود. پس از مصرف رطوبت كافی در خاك موجود باشد. اثر رطوبت به حدی است كه اگر حتي 10 تن گوگرد در هکتار به خاک اضافه گردد، به صورت ذرات ريز زرد رنگ در سطح و يا در عمق خاك تا حدود يك سال بدون تغيير باقی می ماند. مصرف گوگرد در خاك هایی كه از نظر ماده آلی بسيار فقير هستند واز طرفی افزايش مواد آلی توسط كشاورز مقدور نيست، الزاما بایستی همراه با باکتری تیوباسیلوس باشد.

انواع كودهای گوگردی قابل توصیه برای زراعت کلزا

کود گوگرد پودری یا میکرونیزه (اگر قصد مخلوط به کود دامی را دارید).

گوگرد گرانوله بنتونيت دار محتوی حداقل 75 درصد اين كود به صورت دانه ای (اندازه ذرات 2تا4 ميلي متر) بوده و پس از تماس با رطوبت به كمك بنتونيت به حالت پودری شكل در می آيد.

گوگرد مایع حاوی گوگرد، کربن آلی و پتاسیم که با فناوری جدید اخیرا در کشور تهیه شده و واکنش آن در خاک های ایران مناسب ارزیابی شده است.

مقدار و نحوه مصرف کود برای کلزا

بهتر است مصرف بر اساس آزمايش خاك و توصيه كارشناسی صورت گيرد. به عنوان يك توصيه عمومی، مقدار 250 تا 300 كيلوگرم در هر هكتار با در نظر گرفتن pH خاك و بی كربنات آب آبياری و درصد آهك خاك مصرف شود.

كليه كودهاي گوگردی رايج در ايران (به جز کود گوگردی مایع که هم همراه آب آبیاری) لازم است قبل از كشت و هر 2 سال يكبار مصرف شوند. بهتر است اين كود با دستگاه كودكار زير بذر و يا حداقل قبل از شخم در سطح مزرعه پخش و با ديسك زير خاك برده شود.

مقدار و نحوه آغشته کردن باکتری تیوباسیلوس با کود گوگردی

کود بیولوژیک تیوباسیلوس حاوی مجموعه ای از میکروارگانیسم های اکسید کننده گوگرد بوده که از خاک های بومی کشور، شناسایی و تکثیر شده است. کود بیولوژیک تیوباسیلوس می تواند گوگرد عنصری را در زمان کوتاه در خاک اکسید نماید. اکسایش گوگرد علاوه بر کاهش اسیدیته خاک pH)  ) و فراهم نمودن شرایط مناسب جذب عناصر غذائی برای ریشه گیاهان، با تولید سولفات موجب جذب شدن گوگرد خواهد شد.

نحوه مصرف تیوباسیلوس در خاک های تحت کشت محصولات زراعی

برای هر 50 کیلوگرم گوگرد، یک بسته باکتری تیوباسیلوس یک کیلوگرمی اضافه نموده و کاملا مخلوط نمائید. مخلوط گوگرد و تیوباسیلوس را در آخرین مرحله تهیه زمین انجام داده سپس این مخلوط را به طور یکنواخت در مزرعه پخش نمایید. در گام بعدی با دیسک آن را در عمق مورد نظر که متناسب با عمق فعالیت ریشه گیاه انتخاب شده برای کشت است با خاک مخلوط نمائید. مخلوط گوگرد و کود بیولوژیک تیوباسیلوس بلافاصله بعد از تهیه باید مصرف شود.

سخن پایانی

انتخاب کود مناسب برای کلزا سبب می‌ شود که کیفیت و عملکرد محصول به میزان قابل توجهی بهبود یابد. از انواع کودهای فسفاته، گرانوله، اوره ازته و پتاسه در کنار انواع کودهای مایع دیگر می‌ توان جهت بهبود کیفیت و عملکرد محصول استفاده کرد. اگر قصد خرید کود برای کشت کلزا را دارید و به دنبال انتخاب گزینه‌ ای برای افزایش درصد روغن آن هستید، می‌ توانید پس از مشورت کردن با کارشناسان مجموعه کودیران از فروشگاه اینترنتی ما خرید خود را انجام دهید.