کود گرانوله چیست؟ هر آنچه در مورد کودهای گرانوله باید بدانید

کودهای گرانوله که امروزه در صنعت کشاورزی مورد توجه قرار گرفته‌ اند علاوه بر اینکه می‌ توانند موجب بهبود کیفیت خاک و همچنین اصلاح آن شوند، به رشد گیاه و ساقه آن کمک فراوان خواهند نمود. مجموعه کودیران انواع کودهای گرانوله را با مخلوط‌ های مختلف در اندازه‌ ها و اشکال گوناگون روانه بازار می‌ کند. استفاده از یک عنصر یا ترکیب چند عنصر سبب می‌ شود که بتوان از انواع این کودها برای بهبود وضعیت خاک و همچنین افزایش کیفیت محصولات زراعی و باغی بهره برد. با ما در مجموعه کودیران (شرکت کیمیا رویش مهر پارس) همراه باشید تا به شما اطلاعات کافی در خصوص انواع کودهای گرانوله، مزایا و معایب آن ارائه دهیم. این مطلب توسط کارشناس تحقیق و توسعه مجموعه کودیران تهیه شده است.

آشنایی با کودهای گرانوله

• انواع کودهای گرانوله موجود در جهان و ایران
• هر آنچه باید راجع به کودهای گرانوله لازم است بدانید
• مزایا و معایب کودهای گرانوله
• مناسب ترین نحوه مصرف کودهای گرانوله
• بهترین زمان مصرف کودهای گرانوله

تعریف جامع و علمی کود گرانوله، کود گرانوله چیست؟

کود گرانوله از دو کلمه تشکیل شده است. کلمه اول کود(fertilizer) یعنی هر نوع ماده مغذیی و مفید برای رشد مناسب محصولات زراعی، باغی، گلخانه ای، فضای سبز، گیاهان زینتی و به طور کلی برای تمام محصولات کشاورزی که از مواد معدنی، آلی و شیمیایی توسط کارخانجات تولید کود تهیه و فرآوری می شود. کلمه دوم گرانوله (granule)، دانه، گرده، دانه ریز، دانه ی کوچک، حبه، ریزه، ماشه، ریزدانه، کپسولی کردن مواد، گلوله کردن، هر ماده یا ترکیب موادی که با هم مخلوط و به صورت گرد و گرانوله در آمده باشد. کود گرانوله (Granular fertilizer) در اصل نوعی کود است که به صورت گلوله‌ های خشک و دانه ای فرمولاسیون شده و دارای ابعاد استاندارد بین 2 تا 4 میلی متر است. این نوع کود برای تامین نیاز گیاه با در نظر گرفتن شرایط خاص خاک طراحی و فرآوری می شود. کودهای گرانوله عموما یک یا ترکیب از ماده مغذی هستند که به دلیل گرانوله کردن به صورت آهسته رهش به مرور زمان مواد غذایی را در اختیار گیاه قرار می دهد. به عبارت دیگر، برخلاف کودهای پودری و کریستاله که به سرعت مواد مغذی را در اختیار گیاه قرار می دهند، کود گرانول مواد مغذی را به آرامی و در طی زمان در اختیار گیاه قرار می دهد و از شتشو و آبشویی عناصر غذایی در خاک جلوگیری می کند.

انواع کودهای گرانوله

کودهای گرانوله از نظر ساختاری به چندین دسته کلی تقسیم بندی می شوند. از جمله انواع کودهای گرانوله می توان کند رها کودی که سرعت انحلال آن در آب کمتر از کودهای دیگر است یا به کودهایی که با رهایش کنترل شده Slow/controlled-release fertilizer در خاک عمل می کنند اشاره نمود. این کودها مدت طولانی تری عناصر غذایی را به ریشه گیاهان عرضه می کنند. کودهای با رهایش کنترل شده از این نظر با کودهای کند رها تفاوتی ندارند. با این حال بر خلاف کود کند رها، کودهای با رهایش کنترل شده طوری تهیه می شوند که سرعت، الگو و مدت رهایش عنصر غذایی از آن ها خیلی خوب کنترل شده باشد.

کودهای گرانوله ممکن است از یک نوع یا ترکیبی از مواد مغذی و عناصر مختلف باشند. انواع کودهای گرانوله شامل موارد زیر هستند.

• کود گرانوله گوگردی
• کود گرانوله فسفاته مانند سوپرفسفات ساده
• کود گرانوله پتاسه شامل انواع کود سولفات پتاسیم، کود پتاسه گرانوله 30 درصد و کود گرانوله پتاسه 20 درصد
• کود گرانوله ازته
• کود گرانوله کامل ماکرو شامل انواع کودهای گرانوله کامل ماکرو از جمله کود گرانوله 6-6-12
• کود گرانوله آلی و کود گوگرد گرانوله آلی
• کود گرانوله هیومیکی
• کود گرانوله کامل میکرو
• کود گرانوله معدنی
• کود گرانوله آلی و کود گرانوله مرغی

کودهای گرانوله و عناصر تشکیل دهنده آن ها

کود‌های گرانوله می‌ توانند به صورت تک عنصری فرآوری شوند و یا به صورت ترکیبی با عناصر و با درصدهای مختلف فرموله شوند. نکته مهمی که در ساختار کود گرانوله لازم است رعایت شود، استفاده مناسب از مواد گرانوله کننده و موضوع کند رها بودن عناصر غذایی در این کودها هست. کودهای کندرها از دو راه می توانند به بهبود کیفیت خاک و گیاهان کمک کنند. روش اول از طریق بهبود فراهمی عناصر غذایی در نظام خاک-گیاه با اثر بر رقابت و یا برهم کنش میان ریشه های گیاه، ریزجانداران خاک، واکنش های شیمیایی مسیرهای هدررفت بوده و روش دوم به این گونه است که هم زمانی رهایش عناصر غذایی با نیاز گیاه، جذب عناصر غذایی و رشد گیاه را بهبود می بخشد. بنابراین از کودهای کند رها برای افزایش کارایی مصرف کودها، کاهش مصرف کودها و بهبود کیفیت و عملکرد محصولات کشاورزی استفاده می شود.

نکته مهم دیگر در کودهای گرانوله این است که موادی که برای گرانوله کردن استفاده می شود نباید از ترکیبات شیمیایی یا پلیمری باشد. با این وجود گزینه بهتر آن است که از مواد مناسب و مفید برای خاک و گیاه باشد. به عنوان مثال کارخانه کودیران برای گرانوله نمودن از بنتونیت، مواد آلی و ترکیبات گچ کشاورزی که برای خاک های مناطق خشک و نیمه خشک ایران مفید هستند استفاده می کند. خود این مواد نیز که در فرایند گرانوله کردن استفاده می شوند برای خاک مفید بوده و نکته آخر اینکه یک کود گرانوله مناسب بعد از آنکه در خاک استفاده شد بایستی با دریافت رطوبت از طریق آبیاری که کشاورز انجام می دهد، کود از به مرور زمان از هم گسیخته و به صورت پودری درآید تا گیاه بتواند از آن استفاده کنند. چنانچه هر نوع کود گرانوله ای بعد از مصرف در خاک شکوفا و یا از هم گستیختگی مناسبی نداشته باشد و به مرور زمان به عبارت ساده باز نشود، در نتیجه با خاک هیچ واکنشی نخواهد داد. این کار نه تنها برای خاک و گیاه مفید نیست بلکه می تواند مضر هم باشد. رفتار ریشه گیاهان اینگونه است که تا زمانی که کود باز نشود و با آب ترکیب ندهد ریشه قادر به جذب و انتقال آن به اندام های گیاهی نیست. بنابراین کشاورزان دقت داشته باشند تا بعضا از کودها تقلبی و غیر قابل حل استفاده نکنند. چنانچه کودی بعد از 28 روز در خاک و بعد از حداقل دو تا سه نوبت آبیاری هیچ واکنشی با آب و خاک پیدا نکند باید در تقلبی بودن آن شک و تردید نمود.

از مواد و عناصر تشکیل دهنده کودهای گرانوله می توان به عناصر اصلی و مهم چون (نیتروژن، فسفر و پتاسیم ) اشاره نمود. این عناصر یا به صورت تک عنصری مشابه کود گوگرد گرانوله و یا دو ترکیبی مثل کود سوپر فسفات ساده حاوی فسفر و گوگرد و یا ترکیبات سه عنصر مثل کود گرانوله کامل ماکرو حاوی ازت، فسفر و پتاسیم ذکر نمود.

در انواع کودهای گرانوله می توان از عناصر میکرو به ویژه آهن، روی، منگنز، مس، مولیبدن نیز استفاده نمود. در کنار این عناصر اگر از کلسیم ، منیزیم و ترکیبات آلی و هیومیکی با درصد‌های مختلف استفاده شود، هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. تمام این موارد نشان می دهد که نحوه فرآوری کودهای گرانوله تا چه اندازه می تواند حائز اهمیت باشد.

نکته کلیدی که در مورد کودهای گرانوله باید بدانید این است که در هنگام خرید این نوع کودها چندین پارامتر مهم را با دقت بررسی کنید.

نکته اول: میزان رطوبت کودهای گرانوله است. میزان رطوبتی که کودهای گرانوله دارند لازم است در حد مناسب و استاندارد باشد. با رعایت استانداردهای خاص، این نوع کودها به صورت خشک ارائه می شوند. (رطوبت کمتر از 5 درصد)

رطوبت های بیشتر در اصل به زیان خریدار است. با بالا بودن رطوبت کود، به جای عناصر غذایی اصل و مورد نیاز گیاه و خاک، آب خریداری می کند. (یادآور می شویم در کودهای آلی، کمپوست و ترکیبات کودی که کود دامی و مرغی است رطوبت کمی بیشتر از کودهای گرانوله شیمیایی است)

نکته دوم: مورد بعدی که در خرید کودهای گرانوله باید در نظر بگیرید، اندازه و شکل ظاهری کود است. اندازه و پایداری کودهای گرانوله متفاوت هستند. اندازه فیزیکی این کودها بسته به نوع کود و طرز استفاده می تواند متفاوت باشد. با این حال هر نوع کود گرانوله بایستی به اندازه ای باشد که بتوان با دستگاه کودکار آن را در داخل خاک و کنار و یا پایین بذر قرار داد. استانداری که از طرف موسسه تحقیقات خاک و آب کشور اعلام شده بین 2 تا 4 میلی متر باید است. کودهای جامد با دانه بندی بزرگتر از 4 میلی متر از لوله های دستگاه کودکار عبور نمی کنند و اگر کود جامد کمتر از 2 میلی متر باشد پخش آن در زمین یکنواخت نخواهد بود.

نکته سوم: کودهای گرانوله بایستی دارای گواهی ثبت کودی از موسسه تحقیقات خاک و آب کشور باشند. علاوه بر این آنالیز ضمانت شده روی کود باید قید گرد. محتوی کود بایستی با برچسب و لیبل سازگار باشد. اگر میزان بیشتر و یا کمتر باشد مشکلاتی به وجود خواهد آمد.

چنانچه از یک برند کودی خریداری می کنید پیشنهاد می شود کیفیت آن کود را از طریق آنالیز توسط آزمایشگاه خاک شناسی هر چند وقت کنترل کنید. شرکت کیمیا رویش مهر پارس با داشتن آزمایشگاه مجهز، این آمادگی را دارد نمونه های ارسالی شما که بهتر است بدون ذکر برند و تولید کننده را دریافت کرده و نتیجه را به شما اطلاع دهد. ما به صورت کد گذاری، نمونه را به آزمایشگاه ارسال خواهیم کرد. پس از آن طبق سفارش شما آنالیز را انجام خواهد داد.

نکته چهارم: در کودهای گرانوله کیفیت عناصر مغذی آن بایستی به دو صورت کل و محلول گزارش شود. در این بین میزان محلول بودن عناصر غذایی اهمیت زیادی دارد. دلیل این امر این است که در بیشتر کودهای گرانوله از جمله کودهای فسفاته، ازته و پتاسه و سایر کودها مهمترین پارامتر در کیفیت این بوده که عنصر مفید باید به صورت محلول آن در برچسب گزارش و ملاک عمل کیفیت در نظر گرفته شود.

نکته پنجم: مصرف کودهای گرانوله نیز مانند هر نوع کودی بایستی براساس وضعیت خاک و نیاز گیاه انجام بگیرد. بنابراین قبل از خرید و مصرف کودها از وضعیت عناصر موجود در خاک اطلاع داشته باشید تا از مصرف غیر ضروری آن و هزینه بی مورد جلوگیری کنید. برای این کار می توانید نسب به انجام آزمایش خاک و از نظر کارشناسان کشاورزی استفاده کنید.

چرا کود باید به صورت گرانوله باشد

برخی عناصر غذایی چون فسفر، پتاسیم، گوگرد و عناصر میکرو (آهن روی، مس و منگنز) عموما به صورت معدنی و کلوخه هستند که در طی فرآیندی ابتدا آسیاب شده و سپس پودر می شوند. علاوه بر این عناصر موجود در آن ها با فوریت محلول در آب نیستند. از طرفی لازم است این عناصر در طی زمان از کاشت بذر تا اواسط و حتی اواخر کشت به مرور و به تدریجی آزاد و مورد استفاده گیاه قرار گیرند. بنابراین لازم است کود به شکلی باشد که دیرتر حل شود و از دسترس گیاه خارج نشود. انجام این کار سبب می شود که در هنگام آبیاری مزرعه عناصر مغذی با آب شسته نشده و به عمق بیشتر خاک نروند. به همین منظور وقتی ماده ای را به صورت گرانوله و دانه ای شکل در می آورند، تحت این شرایط حلالیت آن کمتر و شرایط محیط برای حل تدریجی آن فراهم خواهد شد. این کودهای جامد معمولا به گونه ای طراحی خواهند شد که در خاک در طی مدت زمان معینی رها شوند. این کار با مخلوط کردن خاک با کود انجام می شود تا گیاهان بتوانند به تدریج به آن دسترسی داشته باشند.

دلیل دیگر گرانوله کردن کودها به خاطر سادگی در نحوه استفاده است. با توجه به اینکه کودهای پودری به دلیل آنکه پاشش (مصرف در مزرعه و باغات) آن ها راحت نیست و تبدیل به گرد و غبار شده و توسط باد جابجا می شوند، وقتی گرانوله شده به راحتی می توان آن را استفاده کرد.

دلیل سوم اهمیت گرانوله کردن کودها این است که کودها را زمانی می توان با دستگاه کودکار استفاده کرد که حتما جامد و دانه بندی مناسبی داشته باشند.

دلیل چهارم اهمیت گرانوله شدن کودها این بوده که ضرورت جایگذاری کود در مکان خاص همواره مورد تاکید قرار گرفته است. طبق اصول علمی کود باید در جایی قرار گیرد که گیاه (ریشه گیاه) به راحتی بتواند از آن استفاده نماید. این نکته خیلی مهم است که در اکثر اوقات مصرف کنندگان رعایت نمی کنند و متوجه اهمیت آن نیستند که کود در زمان کاشت باید در کنار بذر و در عمق 3 سانتی متر زیر خاک (پایین تر از بذر) قرار گیرد. بنابراین ماشین آلات طراحی شده دستگاه کودکار طوری ساخته شده اند که کود را در جای مناسب جایگذاری کنند. در این بین اگر کود گرانوله نباشد، قرار گرفتن آن در محل مناسب با مشکل مواجه خواهد شد.

مزایای کودهای گرانوله

مزیت مهم کود گرانول نداشتن محدودیت زمانی استفاده است. در واقع گیاه قادر به جذب عناصر غذایی مورد نیاز خود در طول زمان خواهد بود. کودهای گرانوله را می توان قبل از کاشت به عنوان کود پایه گیاهان با خاک مخلوط کرد. هر چند به این روش مدتی طول می کشد تا عناصر غذایی جذب گردد ولی جذب تدریجی نیز اهمیت زیادی دارد و باعث افزایش باروری و حاصلخیری خاک می شود.

یکی از مزایای کودهای گرانوله ماندگاری طولانی مدت آن ها در زمان ذخیره سازی است. اگر این کودها دور از رطوبت و نور مستقیم نگهداری شوند، می توان برای مدت طولانی نگه داری نمود. همچنین کودهای جامد در حجم زیاد ارزان تر هستند و کار حمل و نقل آن ها ساده تر است.

در نهایت کودهای گرانوله برای استفاده در مزرعه و باغ ساده تر خواهد بود. امکان استفاده از این نوع کود توسط ماشین آلات کشاورزی و به خصوص با دستگاه کودکار و همچنین بکارگیری آن در مزارع بزرگ توسط دستگاه سانتریفوژ در مدت زمان کوتاه ساده تر بوده و می توان کود را در زمین پخش نمود.

سازگاری با محیط زیست را می‌ توان یکی دیگر از مهمترین مزایای کودهای گرانول نام برد. استفاده از این نوع کود می‌ تواند قدرت ریشه گیاه و حجم آن ها را نیز افزایش دهد. علاوه بر این نحوه فرآوری کودهای گرانوله به شکلی است که هوادهی در خاک را به میزان قابل توجهی بالاتر می برد.

دیگر مزایای کود گرانوله

با ایجاد خاصیت خاک دانه ای سبب بهبود در ساختار خاک می گردد.

به دلیل گرانوله بودن و شکل دانه ای باعث بالا رفتن میزان هوادهی در خاک می شوند.

کود گرانوله سبب افزایش حجم و قدرت ریشه گیاه می شود.

در افزایش سرعت جوانه زنی بذر و توسعه ریشه نقش زیادی دارند.

باعث سهولت در جذب آب درون خاک می گردد.

کودهای گرانوله موجب افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش های محیطی می شوند.

با داشتن بنیان های سولفات در ایجاد تعادل در PH و کاهش سطح شوری خاک موثرند.

دوام و ماندگاری بسیار بالایی در خاک دارند

سبب کاهش عنصرهای مازاد و سمیت کود می گردد.

معایب کودهای گرانوله

زمانی که از کودهای گرانوله استفاده می شود باید در میزان مصرف آن طبق نیاز گیاه و خاک توجه نمود. در غیر این صورت کنترل کمتری بر روی نتیجه مصرف خواهند داشت. چنانچه در استفاده از کود زیاده روی شود، حذف آن و جلوگیری از مسومیت گیاه بسیار سخت و پرهزینه خواهد بود. دلیل این امر این است که کودهای گرانوله به صورت مخلوط با خاک وجود دارند و جدا کردن آن عملا امکان پذیر نخواهد بود. البته اگر کودهای گرانوله را طبق دستور مصرف نمایید، گیاهان به ندرت دچار مسمومیت می‌ شوند. ضمنا اینکه این نوع کودها هنگام گرانوله شدن همراه برخی مواد افزودنی باید به آن ها اضافه گردد. در نتیجه به ناچار از خلوص آن کمی کاسته خواهد شد. با این وجود چنانچه کارخانجات از مواد مفید برای گرانوله کردن استفاده نمایند این نقیصه کمتر می شود.

در نهایت بالا بودن هزینه تولید کود جامد گرانوله کردن آن است. این امر را نیز می توان یکی از مهم ترین معایب گرانوله کردن کودها نام برد.

نحوه مصرف کود گرانوله

همواره برای تمام کودها مهمترین نکته این است که مناسب ترین نحوه مصرف کود را رعایت کنید. برای بهره‌ مندی از فواید یک کود مناسب نظیر کود گرانوله، بدون شک نحوه مصرف آن حتی خیلی مهم تر از میزان مصرف است. در صورتیکه این نوع کود به روش نامناسبی مصرف گردد، در اصل کشاورز پول خود را دور ریخته است. اگر روش مناسب مصرف آن را رعایت نکنید به جز هدر دادن سرمایه، گیاه نیز از کارایی آن به عنوان یک ماده مفید بهره‌ مند نمی شود و چه بسا در صورت بد مصرف کردن نتیجه لازم حاصل نشده و عملکرد بهبود نیابد.

کود‌های گرانوله را با در نظر گرفتن هدف از استفاده می‌ توان به چندین روش بر اساس نیازی که گیاه دارد به کار گرفت.

نحوه و زمان مناسب مصرف کود گرانوله در محصولات زراعی

بهتر است مصرف انواع کود مانند کودهای گرانوله بر اساس آزمايش خاك و توصيه كارشناسی صورت گيرد. كليه كودهاي گرانوله رايج در ايران لاز است قبل از كشت (در محصولات غلات و کلزا در پائیز، و در محصولات بهاره 15 روز تا یکماه قبل از کاشت) و هر سال يكبار مصرف شوند.

بهتر است کلیه کودهای گرانوله با دستگاه كودكار زير بذر و يا حداقل قبل از شخم در سطح مزرعه با دستگاه سانتریفیوژ پخش و با ديسك سطحی زير خاك برده شود. (با خاک سطحی مخلوط شود).

در صورتیکه با دستگاه کودکار کود گرانوله را مصرف کنید، می توانید میزان کود مصرفی را در مقایسه با روش پخش سطحی تا 25 درصد کاهش دهید. انجام این کار موجب صرفه جویی در پرداخت هزینه ها نیز می شود.

در مزارع صیفی جات نظیر خربزه، هندوانه، طالبی و… بهتر است مصرف به صورت نواری و در محل کاشت بذر یا نشاء انجام گیرد.

نحوه و زمان مناسب کود گرانوله در زعفران

در مزارع زعفران که برای سال اول کشت می شود، می توان کودهای گرانوله را مانند زراعت های دیگر و قبل از کاشت مصرف نمود. در سال های دیگر کودهای گرانوله را از هر نوع که باشد در اوایل پاییز و در زمان کولش و چهار شاخ زنی مصرف شده و با خاک سظحی مخلوط گردد.

نحوه و زمان مناسب کود گرانوله در محصولات باغی

در باغ سال اول و در زمان کاشت بهتر است کودهای گرانوله را با کود دامی مخلوط و در ته گودال مصرف کرده و با خاک مخلوط گردد. موقع کاشت نهال دقت شود که ریشه نهال نباید به طور مستقیم با کود در ارتباط باشد. انجام این کار باعث سوزندگی ریشه های نهال خواهد شد.

در سال های بعد کود را به دو روش و به صورت چالکود و یا کانال کود در سایه انداز درخت و در مسیر آب آبیاری مصرف کنید. از مصرفی سطحی کودهای گرانوله اجتناب نمائید .

قیمت کود کامل گرانوله

فاکتورهای مختلفی در اعلام قیمت کودهای گرانوله می‌ توانند تاثیرگذار باشند. همانگونه که عنوان کردیم برای فرآوری کود گرانوله می‌ توان به سراغ یک عنصر یا ترکیب چند عنصر رفت. ترکیبی از عناصر با درصد‌های مختلف که هر کدام می‌ توانند برای تقویت خاک و رشد گیاهان تاثیرگذار باشند. علاوه بر این فاکتورهای دیگری مانند اندازه بسته‌ بندی کود گرانوله در اعلام قیمت آن موثر هستند. کیفیت کود، برند تولید کننده و شرایط بازار نیز از جمله مواردی به شمار می‌ روند که در اعلام قیمت کود گرانوله می‌ توانند تاثیرگذار باشند.

سخن پایانی

این روزها می‌ توان انواع کودها را به شکل‌ های مایع جامد و گرانول در بازار مشاهده کرد. هر کدام از این کودها دارای مزایا و معایب مخصوص به خود هستند. در عین حال کودهای گرانوله اگر به شکل اصولی و استاندارد مورد استفاده قرار گیرند، اثرگذاری ایده‌ آلی بر روی بهبود کیفیت خاک و گیاه خواهد گذاشت. این مطلب با همت تیم تحقیق و توسعه مجموعه کودیران تهیه شده است. انتشار مطلب فوق با ذکر منبع مانعی ندارد.